De gemeente Oirschot heeft binnen het sociaal domein verschillende wensen gestapeld en zoekt naar een regio om mee samen te werken. De wensen zijn om de eigen zelfstandigheid te bewaren, integraal te werken binnen het sociaal domein en een regio als samenwerkingspartner te vinden.
Hoe vinden we een regio om mee samen te werken met behoud van zoveel mogelijk eigen regie?
Wat is de vraag?
Of we willen komen praten over een lastige situatie in de gemeente Oirschot? Naast de burgemeester zit de bestuursadviseur aan tafel. Al snel wordt de situatie geschetst waarin de gemeente verzeild is geraakt. Met de decentralisatie van taken in het sociaal domein vanaf 2015 hebben kleinere gemeenten de oplossing gezocht om deze taken zoveel mogelijk in kleine samenwerkingsverbanden uit te voeren. Dat leek toen effectiever en goedkoper. Er is echter een nieuwe situatie ontstaan en de gemeente zoekt een regio om effectief mee samen te werken.
Spaghetti
De afgelopen jaren is binnen het sociaal domein van de gemeente een enorme spaghetti aan afspraken, deelnemingen, overeenkomsten en contracten ontstaan met vele andere partijen in drie verschillende aanpalende subregio’s. De wens is om in het sociaal domein meer integraal samen te werken, maar waar te beginnen?
De gemeente Oirschot wil daarnaast zoveel mogelijk haar zelfstandige en onafhankelijke positie waarborgen zoals door de gemeenteraad is besloten. De gemeenteraad denkt deze onafhankelijkheid te garanderen door zoveel mogelijk te gaan samenwerken met een grote stad in de nabije regio. De raad heeft tevens een visie vastgesteld om integraal te gaan samenwerken binnen het sociaal domein. Kortom, behoud van zelfstandigheid, aankruipen tegen een grote broer, integraal werken, de spaghetti ontwarren en een keuze voor een regionale samenwerking.
Angels en voetklemmen
Een interessante en ingewikkelde situatie. Er zijn veel obstakels. Het wijzigen of opzeggen van bestaande samenwerkingsstructuren heeft immers grote consequenties. Niet alleen op het juridische en financiële vlak, ook onderlinge relaties tussen de gemeenten, bestuurders en ambtelijk medewerkers in de regio komen onder druk te staan. Verleidelijk kijken naar een grote gemeente zorgt daarnaast ook nog eens voor scheve blikken bij de omliggende gemeenten en leidt tevens gemakkelijk tot onderbuikgevoelens binnen de regio maar ook binnen de eigen gemeenteraad. Integraal werken en de eigen zelfstandigheid bewaren zonder de consequenties te overzien voor de eigen gemeentelijke organisatie. Het wordt laveren langs steile klippen.
De gemeenteraad
In eerste instantie brengen we de gemeenteraad in positie en bespreken met hen de voorgestelde aanpak. Het College van B&W zit even op de achterbank, ook al zijn ze formeel opdrachtgever. In een dergelijke complexe situatie starten we met het logisch ordenen van zoveel mogelijk feitelijk materiaal, om zo de betrokken stakeholders stap voor stap mee te kunnen nemen in de te maken keuzes. De gemeenteraad heeft scherp stelling genomen en nemen daarmee een belangrijke positie in. Een grote commissie van ruim 10 deelnemers uit de 17-koppige gemeenteraad neemt daarom plaats in de begeleidingscommissie. Tijdens het proces wordt de commissie vier keer tussentijds wordt geïnformeerd.
Analyse
Vervolgens brengen we samen met onze onderzoekspartner Het Pon de huidige samenwerkingsverbanden binnen de drie wetgevende kaders van het sociaal domein in kaart. Met behulp van een infographic brengen we alle lopende verbanden in kaart en al snel hebben we een kleurig vlak met meer dan 50 lijnen op papier staan. Zo hebben we de basis gelegd voor een argumentatie dat er iets moet veranderen. In de huidige brij van samenwerkingsrelaties heeft de gemeentelijke organisatie geen regie en overzicht en is het integraal werken binnen het sociaal domein praktisch onmogelijk.
Alle samenwerkingsverbanden lijken op een bord spaghetti en haal dat maar eens uit elkaar!
Auke Blaauwbroek - De StrategieCentrale
Om vervolgens ordening aan te brengen in de brij van samenwerkingsafspraken nemen we de klantreis als uitgangspunt. Integraal werken gaat uit van het bieden van maatwerk aan de individuele inwoner met een ondersteuningsvraag. Aan de hand van enkele fictieve ondersteuningsvragen lopen we de interne route binnen de ambtelijke organisatie en binnen de samenwerkingsverbanden. Wat gebeurt er binnen de organisatie wanneer een cliënt met een hulpvraag komt op het gebied van Jeugd, WMO of op het gebied van Werk en Inkomen? Hoe is de huidige toegang georganiseerd, welke processen zijn er in de backoffice aan de orde, welke afspraken liggen er op het gebied van governance, visie en beleid en hoe wordt de inkoop geregeld? Met de klantreis als uitgangspunt brengen we zo een eerste ordening aan en bieden we een route om te komen tot effectief en integraal samenwerken in de eigen organisatie.
De processen in de ambtelijke organisatie en de samenwerkingsverbanden zijn in beeld gebracht. De vraag is nu welk bestaand samenwerkingsverband in beeld komt om mee samen te werken. Het college van burgemeester en wethouders heeft zelf drie mogelijke regionale samenwerkingsverbanden aangegeven. In het offertegesprek hebben wij de mogelijkheid open gehouden om daar één of twee alternatieve scenario’s aan toe te voegen.
Vier scenario’s
Er zijn vier scenario’s onderzocht. Drie van deze scenario’s gaan uit van nauwere samenwerking binnen eensubregio, waarvan één subregio ook de gewenste grote stad binnen de grenzen heeft. Het vierde scenario gaat niet uit van een geografische indeling, maar vanuit het principe van eigen regie door de gemeente. We voeren gesprekken met ambtelijk medewerkers van gemeenten binnen de drie subregio’s en halen informatie op of samenwerking in de toekomst uitgebreid en versterkt kan worden.
Een van de regio’s ziet deze uitbreiding en versterking niet zitten en valt daarmee snel af als alternatief. Voor de beide over gebleven subregio’s brengen we in kaart hoe de samenwerking ingevuld kan worden op de volgende deelgebieden:
- Toegangsloket
- Backoffice
- Visie en beleid
- Inkoop
- Governance
Vervolgens hebben we ook het alternatieve scenario ‘eigen regie’ gelegd naast deze 5 deelgebieden en de mogelijke consequenties in beeld gebracht. In de afsluitende paragraaf van het onderzoeksrapport adviseren wij de gemeente te kiezen voor een scenario waarin ‘eigen regie’ centraal staat. Met deze keuze behoudt de gemeente de vrijheid om naburige gemeenten uit te nodigen op onderdelen van het sociaal domein samen te werken. De zelfstandigheid van de gemeente blijft zo gewaarborgd.
Advisering
De uitkomsten van het onderzoek hebben we vervolgens gepresenteerd aan de begeleidingscommissie uit de gemeenteraad, daarna aan het College van B&W, aan de ambtelijk medewerkers en tot slot nog een keer aan de gehele gemeenteraad.
Vier maanden later gaat de gemeenteraad unaniem akkoord met het voorstel van B&W https://www.oirschot.nl/_flysystem/media/Raadsvoorstel%20sociaal%20domein%20oktober%202019.pdf om te kiezen voor het alternatieve scenario en zo de eigen regie en daarmee de zelfstandigheid te waarborgen.
De StrategieCentrale voerde deze opdracht uit samen Het Pon
