Van strategie naar uitvoering: op welke manier kun je sturen op arbeidsmigratie?

Arbeidsmigratie is een complexe vraag voor veel overheden. Het begint al bij de politieke vraag, wat vinden we er eigenlijk van? Lokale overheden slaan die vraag vaak over, komen niet toe aan een gesprek over die vraag, maar zijn druk bezig met de uitvoering in praktijk: een rijtjeshuis dat wordt aangekocht voor de huisvesting van een aantal arbeidsmigranten in kamers. Of de meldingen van overlast bij de Poolse supermarkt. En tussen de strategische vraag en de uitvoering hoort eigenlijk beleid te zitten.

Strategische vragen

De eerste vraag die de StrategieCentrale stelt is misschien wel de moeilijkste: wat voor samenleving wil je zijn, en hoe past arbeidsmigratie daarbij? Veel bestuurders, raadsleden en inwoners worden vaak verrast door deze vraag. Hoezo hebben we iets te willen of te kiezen, we moeten toch vooral de gevolgen goed opvangen?

Maar toch is het belangrijk om deze strategische vraag te beantwoorden, daar de tijd voor te nemen. Want het antwoord geeft richting aan de beleidskeuzes die er te maken zijn en daarmee tenslotte ook richting aan de manier waar op hele concrete casussen worden opgepakt. De gemeenteraad van Roosendaal hebben we begeleid bij deze vraag.

Samen met stakeholders formuleerde we vier strategische vragen:

1. Wat voor samenleving willen we zijn en past arbeidsmigratie daarbij? Hoeveel nieuwe migranten kan de samenleving aan of wil de samenleving?
2. Wat vinden we van het huidige economische model gebaseerd op maximale flexibiliteit en lage lonen van bepaalde delen van de lokale economie?
3. Wat zijn de verschillende belangen van arbeidsmigratie? Wat is het publieke belang van arbeidsmigratie?
4. Welke kosten en baten, zowel privaat als publiek, zijn er in dit vraagstuk? Wat vinden we een wenselijke verdeling?

Luister naar onze Podcast 'Lokaal Bestuur' over arbeidsmigratie. Hoe kun je als gemeente het algemeen belang scherp krijgen? Integraal beleid ontwikkelen? En net zo flexibel zijn als arbeidsmigratie zelf? In deze podcast praten we over arbeidsmigratie vanuit verschillende perspectieven:

* cijfers & feiten met Marleen van der Haar, onderzoeker bij Het PON
* sturen & besturen met Kees van Geffen, wethouder Gemeente Oss
* belangen & strategie met Ranjith Clemminck, strategy designer De StrategieCentrale

De presentatie is in handen van Auke Blaauwbroek. Vragen naar aanleiding van deze podcast, ideeën, mee discussiëren? Ga naar onze LinkedIn-pagina

Beslisruimte

Bij de StrategieCentrale geloven we altijd dat er iets te kiezen is, dat lokale overheden wel degelijk knoppen hebben om aan te draaien. Arbeidsmigratie is niet iets wat uit het niets op overheden afkomt.

Europese samenwerking (vrij verkeer van goederen en personen), nationale wetgeving (belastingvoordeel voor sectoren die veel gebruik maken van arbeidsmigratie), provinciale regels (maken we ruimte voor grootschalige logistiek) en gemeentelijke beleidsopties bepalen samen voor een grootdeel of Nederland een land is van arbeidsmigratie of niet. De gemeenteraad van Roosendaal is deels afhankelijk van medeoverheden, maar niet helemaal.

De StrategieCentrale organiseerde diverse co-creatie sessie met ambtenaren van de gemeente Roosendaal, stakeholders zoals bedrijven, uitzendbureau, inwoners en met raadsleden. We waren daarbij opzoek naar wat wij de StrategieCentrale ‘beslisruimte’ noemen: welke knoppen zijn er om aan te draaien. De tientallen deelnemers aan de sessie is daarbij meegegeven dat het niet om goed of fout gaat, of wat je (politiek) wel of niet wenselijk vindt. We vroegen ook de raadsleden om ‘politiek neutraal’ mee te doen, het politieke debat komt op een ander moment.

Het resultaat is een heldere infographic. De complexiteit teruggebracht tot de kern. Daarin laten we zien welke knoppen Roosendaal heeft op vier verschillende thema’s:

1. Bestuur & Samenwerking

2. Wonen & Leefomgeving

3. Participatie & Integratie

4. Bedrijvigheid & Economie

We identificeerde voor Roosendaal ruim 25 knoppen om aan te draaien, waarom je aan deze knop kunnen willen draaien en wat het verwachte effect is. Daarnaast lieten we zien wat er gebeurt als je een bepaalde mix van knoppen inzet, wat het totaal effect is voor arbeidsmigratie in de Roosendaalse samenleving. We kwamen uiteindelijk terug op de strategische vragen, en daarmee was de cirkel weer rond.

Programmatische aanpak

De StrategieCentrale heeft veel ervaring in het verbinden van bestuur en (ambtelijke)organisatie. De provincie Noord- Brabant vroeg aan ons om als Kwartiermaker op te treden voor het onderwerp arbeidsmigratie.

Wij zorgden voor een advies over het gewenste plan van aanpak, waarin concrete voorstellen voor rol en inzet van de provincie worden gedaan, het voorstel voor een interne en externe organisatiestructuur is beschreven, en het kader voor regionale afspraken is geformuleerd. Het plan van aanpak werkte we uit in een begroting en een actiegerichte agenda. Denken en handelen dus.